W wyroku z dnia 13 grudnia 2017 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2017 roku, poz. 1785 i 2141) w zakresie, w jakim umożliwia uznanie za budowlę obiektu budowlanego, który spełnia kryteria bycia budynkiem, przewidziane w art. 1a ust. 1 pkt 1 powołanej ustawy, jest niezgodny z zasadą szczególnej określoności regulacji daninowych, wywodzoną z art. 84 w związku z art. 217, w związku z art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarga konstytucyjna została złożona przez spółkę, która wdała się w spór z organami podatkowymi w zakresie zakwalifikowania kontenerów telekomunikacyjnych jako budynków w rozumieniu przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Zdaniem spółki kontenery telekomunikacyjne dla celów podatku od nieruchomości stanowią budynki z uwagi na fakt, iż spełniają w sposób zupełny wszystkie cechy charakterystyczne budynków, tj. trwałe związanie z gruntem, wydzielenie z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych, posiadanie fundamentów i dachu. Konsekwencją powyższego było ustalenie zobowiązania podatkowego w oparciu o ich powierzchnię użytkową.

Natomiast zdaniem organów podatkowych posiadane przez Spółkę kontenery stanowią budowle, gdyż związanie ich z fundamentem (za pomocą kotew) nie może zostać uznane za trwałe związanie z gruntem, które jest jedną z podstawowych cech budynku.

Sądy administracyjne zaaprobowały stanowisko organów podatkowych w zakresie, w jakim uznały, iż kontenery telekomunikacyjne powinny zostać uznane za budowle i opodatkowane według właściwej dla nich stawki.

W wyrokach NSA stwierdzono, iż w sytuacji, gdy ustawodawca wymienia budynek, jako jeden z rodzajów obiektu budowlanego, a do budowli zalicza każdy obiekt budowlany, to jeżeli dany budynek faktycznie wykracza poza jego ustawowo określone elementy, wówczas przestaje być budynkiem w rozumieniu art. 1 a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

Zdaniem sądów budynek taki staje się obiektem budowlanym, ze wszystkimi cechami budowli. Przy dokonywaniu tego rodzaju kwalifikacji obiektów, należy zawsze mieć na uwadze jego elementy funkcjonalne, czyli przeznaczenie, wyposażenie, oraz sposób i możliwości wykorzystania tegoż obiektu jako całości.

Zdaniem Spółki NSA dokonał kwalifikacji obiektu budowlanego - kontenera telekomunikacyjnego - w oparciu o kryteria pozaustawowe, tj. elementy funkcjonalne, czyli: przeznaczenie, wyposażenie oraz sposób i możliwości wykorzystania tegoż obiektu jako całości, które z kolei nie zostały wymienione w definicji budynku i budowli w omawianej ustawie.

Ostateczne wyroki NSA oznaczają, że usankcjonowano wydane w sprawie Spółki rozstrzygnięcia organów podatkowych i sądów administracyjnych, które w oparciu o nie wynikającą z przepisów prawa podatkowego treść normatywną, nałożyły na Spółkę blisko 40-krotnie wyższą daninę publiczną - podatek od nieruchomości za lata 2006-2008 - niż zobowiązania ustalone zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Trybunał Konstytucyjny uznał z kolei odmiennie, iż w przypadku, gdy dany obiekt spełnia wszystkie kryteria przewidziane dla budynku, to nie można kwalifikować go jako budowli. Tym samym organy podatkowe nie mogą stosować innych, pozaustawowych kryteriów.

Wydanie powyższego wyroku stworzyło podatnikom możliwość złożenia wniosków o wznowienie podobnych postępowań, które zostały zakończone ostatecznymi rozstrzygnięciami organów podatkowych i sądów administracyjnych, a w których organy podatkowe posłużyły się przesłanką przeznaczenia przy kwalifikacji obiektu budowlanego dla celów opodatkowania. 

W przypadku postępowań podatkowych termin wynosi miesiąc od momentu ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego, natomiast w przypadku postępowań sądowych - 3 miesiące.

adwokat, doradca podatkowy Aleksandra Medlarska