Środki karne zgodnie z definicją są dodatkową dolegliwością wymierzoną sprawcy przestępstwa lub wykroczenia. W kodeksie karnym znajdziemy katalog środków karnych, które mogą zostać nałożone na sprawcę. O jakich konkretnie mowa i jakie pełnią funkcje dowiecie się z dalszej części artykułu.

Kary i środki karne w kodeksie karnym – czym są?

Zasady prawa karnego dokładnie definiują, czym jest środek karny, jakie są jego rodzaje oraz jaka jest funkcja kary i środka karnego. Wyróżnia się też różne rodzaje takich dolegliwości. Są to przede wszystkim środki represyjne, kompensacyjne i prewencyjne. Każdy z nich ma odmienny cel.

Zgodnie z definicją środek karny jest wymierzany sprawcy przestępstwa lub wykroczenia oprócz, a czasem zamiast kary. Przykładem środka karnego może być zakaz prowadzenia pojazdów (z art. 39 pkt 3 kk). Może zostać zasądzony oprócz wymierzenia sprawcy wykroczenia kary ograniczenia wolności lub kary grzywny.

Z tego wynika, że główną konsekwencją popełnienia czynu zabronionego jest kara, a środek karny ma funkcję uzupełniającą.

Główne rodzaje kary to:

kara grzywny,
kara ograniczenia wolności,
kara pozbawienia wolności,
kara dożywotniego pozbawienia wolności.

Każda z nich może zostać uzupełniona środkiem karnym.

Warto wiedzieć, że naruszenie zakazu orzeczonego przez sąd w ramach środka karnego stanowi przestępstwo z mocy art. 244 Kodeksu Karnego. Jest ono zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Przykładem może być poruszanie się pojazdem pomimo nałożenia sądowego zakazu jego prowadzenia.

W jakim celu stosuje się środki karne?

Środek karny, zgodnie z definicją, pełni uboczne cele postępowania karnego. Stosuje się go wówczas, gdy takie cele nie mogą zostać w pełni uwzględnione przez sąd w ramach nałożenia samej kary. Takie zasady prawa karnego wynikają z konieczności zastosowania prewencji ogólnej i szczególnej.

Przykładowo dotkliwość środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów ma zniechęcić osobę, która popełniła czyn zabroniony, do dopuszczenia się tego kolejny raz (prewencja szczególna).

Środek karny ma również wpływać prewencyjnie na inne osoby. Mają one świadomość, że może on zostać nałożony również na nie, gdy popełnią wykroczenie lub przestępstwo (prewencja ogólna).

Celem stosowania środków karnych jest także kompensacja w postaci wynagrodzenia szkody pokrzywdzonemu. Taką funkcję pełni między innymi świadczenie pieniężne (z art. 39 pkt 7 kk).

Warto wiedzieć, że w wyniku nowelizacji Kodeksu karnego z dnia 20 lutego 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 396) środkami karnymi przestały być:

przepadek,
nawiązka,
obowiązek naprawienia szkody,
zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.

Stały się odpowiednio przepadkiem sui generis (samym w sobie) i samoistnymi środkami kompensacyjnymi.

Rodzaje środków karnych

Rodzaje kar i środków karnych zostały szczegółowo wymienione w Kodeksie karnym. Warto się przyjrzeć, jakie dolegliwości mogą zostać zastosowane oraz na jakie grupy się je dzieli.

Wśród środków karnych wyróżnia się następujące rodzaje:

Pozbawienie praw publicznych;
Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej;
Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi;
Zakaz zajmowania stanowiska lub wykonywania zawodu lub pracy w organach i instytucjach Państwowych i samorządu terytorialnego, a także w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów;
Zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;
Zakaz wstępu na imprezę masową;
Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych;
Nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
Zakaz prowadzenia pojazdów;
Świadczenie pieniężne;
Podanie wyroku do publicznej wiadomości;
Degradacja.

Pozbawienie praw publicznych, zakazy i nakazy obowiązują od uprawomocnienia się orzeczenia. Okres, na który je orzeczono, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności.

Jak możemy podzielić środki karne ze względu na ich charakter?

Środki karne dzielimy na środki o charakterze:

represyjnym – np. pozbawienie praw publicznych,
kompensacyjnym – np. świadczenie pieniężne,
prewencyjnym – np. zakaz wykonywania określonego zawodu, zakaz prowadzenia pojazdów.

W razie wątpliwości związanymi ze środkami karnymi warto zasięgnąć porady profesjonalnego adwokata od spraw karnych.

Adwokat od spraw karnych Gdańsk

Prawnik Cejrowski zajmuje się pomocą w sprawach z zakresu prawa karnego oraz reprezentacją klientów. Zachęcamy do kontaktu (telefonicznie, mailowo) klientów z Gdańska, Tczewa oraz Starogardu Gdańskiego. Kancelaria Cejrowski prowadziła wiele spraw karnych oraz posiada duże doświadczenie w tym zakresie.