Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 16 października 2024 r.,
sygn. III SA/Łd 367/24 – Przymusowe usunięcie z lokalu a przesłanka dobrowolności.
Sprawa dotyczyła skargi M.B. na decyzję Wojewody Łódzkiego z dnia 22 kwietnia 2024 r. (nr SO-II.621.122.2023), w której organ odwoławczy utrzymał w mocy decyzję Wójta Gminy Z. z dnia 7 grudnia 2023 r. o wymeldowaniu M.B. wraz z jej małoletnimi dziećmi – A.B. i Ax.B. – z pobytu stałego pod adresem N., nr (…), woj. łódzkie. Spór koncentrował się wokół kwestii, czy opuszczenie lokalu przez skarżącą miało charakter trwały i dobrowolny, a tym samym, czy spełnione zostały przesłanki ustawowe do jej wymeldowania.
Geneza sprawy
Mąż skarżącej, Mx.B., będący właścicielem domu jednorodzinnego, złożył 9 czerwca 2023 r. wniosek o wymeldowanie swojej żony i dzieci, twierdząc, że od 27 listopada 2018 r. nie zamieszkują w tym lokalu, a ich centrum życiowe zostało przeniesione do innej miejscowości. Wnioskodawca podkreślił, że od tego momentu jego żona i dzieci nie powrócili do nieruchomości, nie ponosili kosztów jej utrzymania oraz nie podejmowali żadnych działań w celu odzyskania dostępu do niej.
Skarżąca, wnosząc odwołanie od decyzji Wójta Gminy Z., argumentowała, że jej opuszczenie lokalu nie było dobrowolne, lecz wynikało z przymusu spowodowanego stosowaniem przez męża przemocy fizycznej, psychicznej i seksualnej wobec niej i jednego z synów. Podkreśliła, że interwencje Policji w ich domu miały miejsce wielokrotnie, a ona sama została zmuszona do wyprowadzenia się w asyście funkcjonariuszy, zabierając jedynie rzeczy podręczne. Twierdziła, że jej pobyt w domu rodziców w miejscowości W. (…) ma charakter tymczasowy, a zamierza ona powrócić do domu w N. po zakończeniu sprawy rozwodowej oraz podziale majątku. Organ administracji, opierając się na przeprowadzonych dowodach, w tym zeznaniach świadków i oględzinach lokalu, uznał jednak, że opuszczenie lokalu miało charakter trwały i dobrowolny, co skutkowało wydaniem decyzji o wymeldowaniu.
Podniesione zagadnienia prawne
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi skarżąca podniosła
następujące zarzuty:
- Naruszenie art. 25 ust. 1 oraz art. 35 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności – wskazując, że nie doszło do całkowitego, dobrowolnego i trwałego opuszczenia lokalu, a zamieszkanie u rodziców ma charakter przejściowy.
- Nieprawidłowe ustalenie stanu faktycznego – skarżąca podniosła, że jej wyprowadzenie było wynikiem przymusu psychicznego i fizycznego, co wyklucza uznanie jej opuszczenia lokalu za dobrowolne.
- Niezasadne pominięcie przez organy faktu, że w sprawie rozwodowej oraz o podział majątku sąd może orzec o przyznaniu jej prawa do lokalu, co czyni decyzję o wymeldowaniu przedwczesną i krzywdzącą.
Stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i treść rozstrzygnięcia
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę, podtrzymując argumentację
organów administracji. W uzasadnieniu sąd podkreślił, że:
- Zameldowanie ma charakter ewidencyjny i nie jest równoznaczne z prawem do lokalu. Instytucja meldunku służy jedynie rejestracji stanu faktycznego, a nie ustalaniu praw do nieruchomości.
- Opuszczenie lokalu było trwałe, co potwierdzają zgromadzone dowody. Skarżąca i jej dzieci nie mieszkają pod wskazanym adresem od 2018 r., a w lokalu nie znajdują się żadne ich rzeczy osobiste. Oględziny wykazały jedynie pozostawienie mebli i niektórych przedmiotów sprzed kilku lat, ale brak podstawowych śladów użytkowania.
- Przesłanka dobrowolności opuszczenia lokalu nie musi być rozumiana dosłownie
jako akt woli – sąd uznał, że „dobrowolność” można ustalić również w sytuacji, gdy po wyprowadzce strona nie podejmuje żadnych kroków prawnych w celu powrotu. Nawet jeżeli opuszczenie lokalu nastąpiło pod wpływem przymusu psychicznego lub fizycznego, to fakt, że skarżąca przez ponad pięć lat nie próbowała przywrócić swojego zamieszkiwania, traktowany jest jako jej milcząca akceptacja nowego stanu rzeczy. - Skoncentrowanie centrum życiowego w innym miejscu stanowi podstawę
do wymeldowania. Skarżąca mieszka na stałe u swoich rodziców, dzieci uczęszczają do szkoły w nowej miejscowości, a wszelkie czynności administracyjne są związane z tym adresem. - Brak działań prawnych w kierunku powrotu do lokalu. Skarżąca nie podjęła żadnych skutecznych kroków prawnych, które mogłyby wskazywać na zamiar odzyskania dostępu do mieszkania – nie złożyła pozwu o przywrócenie posiadania ani innych wniosków, które świadczyłyby o jej chęci powrotu.
Przesłanka „dobrowolności” opuszczenia lokalu
Wyrok potwierdza ugruntowaną linię orzeczniczą, zgodnie z którą opuszczenie lokalu może być uznane za „dobrowolne”, nawet jeśli miało miejsce pod wpływem przymusu, jeśli osoba, która go opuściła, przez długi czas nie podejmuje realnych działań zmierzających do powrotu. Oznacza to, że nawet w sytuacjach konfliktu rodzinnego czy przemocowych, jeżeli opuszczenie miejsca pobytu prowadzi do trwałego zerwania więzi z lokalem, osoba może zostać wymeldowana.
Charakter ewidencyjny meldunku
Sąd ponownie podkreślił, że meldunek nie tworzy żadnych praw do lokalu. Oznacza to, że nawet w przypadku toczących się spraw o podział majątku wspólnego lub o przyznanie lokalu w ramach postępowania rozwodowego, decyzja o wymeldowaniu może być podjęta niezależnie.
Skutki dla osób doświadczających przemocy domowej
Orzeczenie może mieć istotne konsekwencje dla osób zmuszonych do opuszczenia lokalu z powodu przemocy domowej. Sąd jasno wskazał, że samo zgłoszenie przemocy i ucieczka z lokalu nie jest wystarczające, aby zachować meldunek. Jeśli osoba pokrzywdzona przez lata nie podejmuje żadnych działań prawnych w celu powrotu, może zostać wymeldowana, nawet jeśli opuściła lokal pod wpływem przemocy.
Wnioski
- Osoby, które wyprowadzają się pod wpływem przymusu (np. przemocy domowej), powinny podejmować działania prawne w celu zabezpieczenia swoich praw do lokalu. Może to obejmować np. postępowanie o przywrócenie posiadania, zabezpieczenie miejsca zamieszkania w sprawie rozwodowej lub wniosek o tymczasowy podział majątku.
- Wymeldowanie nie oznacza utraty prawa do nieruchomości, ale może utrudnić dochodzenie roszczeń związanych z użytkowaniem lokalu. Osoby w podobnej sytuacji powinny zadbać o formalne zabezpieczenie swojego interesu.
