Zwykła forma testamentu obejmuje testament pisemny, notarialny, a także allograficzny, który sporządza się w obecności urzędnika. Testament ustny jest testamentem szczególnym, który jest dopuszczalny w określonych warunkach. O tym, kiedy można go sporządzić, kto może być świadkiem oraz w jaki sposób można stwierdzić treść testamentu ustnego, dowiedzą się Państwo z dalszej części artykułu.
Kiedy można sporządzić testament ustny?
Stosownie do treści przepisu art. 952 kodeksu cywilnego testament ustny może zostać sporządzony tylko, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.
Co należy rozumieć przez obawę rychłej śmierci? Jest to poczucie testatora o rychłym zgonie, oparte na rzeczywistych zdarzeniach, które bezpośrednio zagrażają życiu spadkodawcy. Ponadto te szczególne okoliczności uzasadniające obawę rychłej śmierci muszą wystąpić w sposób nagły.
W razie zaistnienie jednej z powyższych okoliczności, Spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
Stwierdzenie treści testamentu ustnego
Wydawałoby się, że jeśli testament jest sporządzony w formie ustnej, stwierdzenie jego treści może być bardzo utrudnione. Jednak istnieją sprawdzone możliwości weryfikacji jego treści.
Treść testamentu ustnego może zostać stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.
W wypadku, gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Należy jednak zaznaczyć, że musi być to co najmniej trzech świadków. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.
Niemożność do bycia świadkiem testamentu ustnego
Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść.
Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.
Jeżeli świadkiem była jedna z osób wymienionych powyżej, nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.
Jednym słowem, kiedy zaistnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy, w sytuacji, gdy nie będzie on w stanie złożyć podpisu na sporządzonym testamencie lub nikt w tym czasie takiego testamentu nie sporządzi, świadkami mogą być jedynie osoby spoza rodziny spadkodawcy i wobec, których spadkodawca nie przewidział żadnych korzyści w testamencie.
Forma przesłuchania świadków
Art. 662 kodeksu postępowania cywilnego stanowi, że sąd wzywa świadków (którzy treści testamentu ustnego nie stwierdzili na piśmie) do złożenia zeznać stwierdzających treść testamentu ustnego na wyznaczonym posiedzeniu.
Postępowanie w sprawie przesłuchania świadków jest przeprowadzone zgodnie z przepisami dotyczącymi dowodu ze świadków w procesie, jednak różnica polega na tym, że świadkowie testamentu ustnego nie mogą odmówić zeznań ani odpowiedzi na pytanie, jak również nie mogą być oni zwolnieni od złożenia przyrzeczenia.
Wady i zalety testamentu ustnego
Testament ustny zaliczany do testamentów szczególnych ma swoje zalety wynikające z tych wyjątkowych okoliczności, a mianowicie:
- szybkość i łatwość sporządzenia w sytuacji zagrożenia życia,
- możliwość wyrażenia swojej woli bez konieczności posiadania dokumentów, czy obecności notariusza,
- w przypadku bardzo złego stanu zdrowia, który uniemożliwia złożenie podpisu spadkodawcy pod sporządzoną treścią – wystarczy ostatnia wola w formie ustnej.
- możliwość zmiany lub odwołania testamentu ustnego w dowolnym momencie, jeśli spadkodawca nie potwierdził go w formie pisemnej.
Jakie są wady testamentu ustnego?
- ryzyko utraty ważności testamentu z powodu śmierci, utraty zdolności lub zaniedbania ze strony świadków,
- ryzyko sporów i niejasności, co do treści i zgodności testamentu z wolą spadkodawcy,
- ryzyko związane z tym, jak świadkowie zapamiętali treść testamentu, intencje spadkodawcy, co mogłoby doprowadzić do braku spójności w ich zeznaniach.
- ograniczona forma i treść testamentu,
- ryzyko zaskarżenia testamentu przez spadkobierców ustawowych lub testamentowych.
