Obrona konieczna to zagadnienie, które zostało uregulowane w przepisach Kodeksu karnego z dnia 6 czerwca 1997 r., a konkretnie w art. 25 § 1. Z kolei art. 25 § 2 pozwala nam zrozumieć w jakich okolicznościach mowa o przekroczeniu granic obrony koniecznej. Przyjrzymy się również zagadnieniu, czy obrona konieczna względem funkcjonariusza publicznego jest dopuszczalna, a jeśli tak, to w jakich okolicznościach. Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziecie w dalszej części tekstu.
Obrona konieczna – co należy wiedzieć
Zgodnie z art. 25 § 1 Kodeksu karnego osoba, która działa w obronie koniecznej, nie popełnia przestępstwa, gdy odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Zaznaczyć należy, że prawo to przysługuje tylko i wyłącznie zaatakowanemu i tylko sobą napadnięta ma prawo odpierać zamach wszelkimi dostępnymi środkami, które są konieczne do zmuszenia napastnika do odstąpienia od kontynuowania zamachu.
Zamach musi spełniać pewne przesłanki, a mianowicie musi on być realny, a więc nie być „wymyślony”, czy błędnie zinterpretowany przez ofiarę. Musi być on także bezpośredni i bezprawny. Są to trzy czynniki, których zaistnienie pozwala zakwalifikować czyn pod obronę konieczną.
Prawo rozróżnia jeszcze zagadnienia takie jak eksces ekstensywny i intensywny. O ekscesie ekstensywnym mowa, gdy zamach już się zakończył lub jeszcze się nie zaczął, jednak spotkał się z reakcją poszkodowanego. Z kolei ekscesem intensywnym nazywamy sytuację, kiedy podjęte przez ofiarę środki względem sprawcy są rażąco niewspółmierne.
Obrona konieczna daje ofierze prawo do odparcia zamachu oraz podjęcia wszelkich niezbędnych działań dających możliwość obrony przed atakiem.
Należy jednak zaznaczyć, że obrona konieczna nie przysługuje przed działaniami podejmowanymi przez funkcjonariuszy publicznych. Istnieją jednak dwa odstępstwa od tej zasady. Jest tak w przypadku, gdy podjęte przez funkcjonariusza działania wykraczają poza jego uprawnienia służbowe, a także, kiedy działania funkcjonariusza naruszają uprawnienia osoby, wobec której zostały podjęte.
Przekroczenie granic obrony koniecznej – istotne zagadnienia
W sytuacji, gdy ofiara w trakcie obrony podejmuje niewspółmierne środki do zapobiegnięcia zamachu mowa o przekroczeniu granic obrony koniecznej. Należy jednak zaznaczyć, że sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub całkowicie odstąpić od jej wymierzenia. Na pewno w przypadku obrony koniecznej warto wziąć pod uwagę takie czynniki jak wzrost i waga zamachowca i ofiary.
Warto dodać, że karze w przypadku przekroczenia obrony koniecznej nie podlega osoba, która działała pod wpływem strachu lub wzburzenia. Jednak każdy z przypadków oceniany jest osobno, a sąd musi szczegółowo analizować przebieg zdarzenia, a także stopień zagrożenia. Nie może również pominąć czynników takich jak intensywność, czy okoliczności zdarzenia.
